البته الآن و در این قرن، به دیوارنویس‌ها می‌گویند: «وندال».
* * *
پارک نزدیک خانه‌ی ما، این روزها حال و هوای تازه‌ای دارد. یک آسیاب آبی جدید، یک فضای کوچک و دنج برای ورزش که تازه رنگ شده و کلی آب‌نما، پارک را نونوار کرده‌اند.
دیروز دیدم روی دیوارهای سبزرنگ فضای ورزشی پارک با ماژیک آبی، یادگاری نوشته‌اند؛ بزرگ و بدخط! آن‌قدر که زیبایی آن قسمت از پارک را تحت‌تأثیر قرار داده است.
سؤالی شروع کرد به خوردن ذهنم! چه کسی روی این دیوار یادگاری نوشته؟ اصلاً چرا روی دیوارها می‌نویسند؟ مگر دفتری برای ثبت خاطرات ندارند؟
* * *
دیوارنویس‌ها را معمولاً و بیش‌تر جایی می‌نویسند که احتمال بدهند رفت و آمد هست و به نوعی مکانی عمومی است. گاهی ممکن است افراد برای رعایت امنیت و این‌که کسی متوجه نوشتن آن‌ها نشود، مکانی را برای نوشتن انتخاب کنند و یا متناسب با این احتمال که نوشته‌شان برای مدتی طولانی در آن‌جا باقی خواهد ماند فضایی متفاوت را برای نوشتن در نظر بگیرند.
به این دلایل، بیش‌تر وقت‌ها، بناهای قدیمی، مهم و باشکوه انتخاب می‌شوند که احتمال ویران‌شدن آن‌ها به این زودی نخواهد بود و این نوع از نوشته‌ها را به همین دلیل، «یادگاری» می‌گویند؛ چیزی که به یادگار بماند.»۱
* * *
کسی با یک خودکار، این‌جا یادگاری نوشته است روی صندلی‌های چرمی و راحت این اتوبوس! که بین این‌همه صندلی پلاستیکی و فایبرگلاس، مثل یک مبل راحتی دلنشین است. از دیدن این‌همه خط جوهری که تکیه‌گاه صندلی را خراش داده و پاره کرده ناراحت نمی‌شوی؟
البته دیوارنویسی در همه‌جای دنیا رواج دارد. این ماجراها به ادبیات هم راه‌یافته و مثلاً «استیفن کینگ» ماجرای مردی به نام «آلفرد زیمر»، را در داستانی نوشته است به‌نام «هر آن‌چه دوست داری، از دست خواهی داد». تفریح و سرگرمی شخصیت اصلی این داستان جمع‌آوری یادداشت‌‌های توالت‌های عمومی در بزرگ‌راه‌های آمریکا است.
* * *
گرچه این پدیده عمومیت دارد اما کارشناسان معتقدند تربیت و تجربه‌های دوران کودکی، نقش مهمی در «وندالیسم»۲ دارد.
این افراد شخصیت‌های پرخاشگر، انتقام‌جو و برون‌گرا و اغلب ضریب هوشی پایینی دارند. وندالیسم ممکن است در پی سرخوردگی، درماندگی و احساس اجحاف به وجود بیاید و یک ناکامی، موجب شود چنین رفتارهایی از جوان یا نوجوان سر بزند.
گرچه ممکن است فرد اصلاً خودش هم نداند که یک وندال است!
حالا هی برو روی زمین و زمان یادگاری بنویس!
* * *
اما بخشی از مهم‌ترین یادگاری‌ها، مطالبی است که بعضی از شاهان آل‌بویه و دیگران روی دیوارهای تخت‌جمشید نوشته‌اند. این یادداشت‌ها را مرحوم سیدمحمدتقی مصطفوی در کتاب «اقلیم پارس» آورده است.
به نوشته‌ی او درکاخ داریوش علاوه بر نوشتههاى میخى به نام داریوش، خشایارشا و اردشیر سوم، نوشتههاى متعددى هم به خطوط پهلوى و کوفى و ثلث و نسخ و نستعلیق بر سنگ‌هاى مستحکم کاخ، کنده‌کاری شده است.
این نوشته‌ها بیش‌تر یادگار شاهان و بزرگان و رهگذران مختلفى است که در بازدید از تخت‌جمشید، به نوعى احساساتى را که بر اثر دیدار آن‌جا و مشاهده‌ی ویرانی آن، پیدا کرده‌اند به‌صورت شعر یا نثر نوشته‌اند و در برخى موارد، اتفاقات و وقایع تاریخى مربوط به زمان خودشان را که هم‌زمان با آن دیدار بوده است را هم نوشته‌اند.
در این کتاب آمده که علت انتخاب سنگ‌هاى کاخ کوچک داریوش براى کندن این‌گونه نوشته‌ها، خوبى و استحکام سنگ‌هاى این کاخ و محفوظ‌‌ماندن آن از آتش اسکندر بوده است!»۳
آن‌ها هم ظاهرا نمی‌دانستند که این کار وندالیسم است!
---------------------------------------------
پی‌نوشت:
۱ و ۳. برگرفته از رساله‌ی یادگارنویسی روی دیوار، رسول جعفریان
۲. وندالیسم، به معنی تخریب کنترل‌نشده‌ی اشیا و آثار فرهنگی با ارزش یا اموال عمومی است.
عکس‌ها: محمود اعتمادی
